نهاد آموزشی به عنوان سازوکاری محتوایی و صوری برای بازتولید ارزش های هر جامعه شناخته می شود و هویت به عنوان اولین پیش داشته های هر شخص از جمله مهم ترین آن ها بوده است. کتاب های درسی مهم ترین بخش رسانه ی محتوایی یک نهاد آموزشی به حساب می آید و هدف از نگارش این مقاله آشکارسازی سیاست گذاری هویتی در متون درسی دوره ی پهلوی دوم است. مطالعه بنا بر اقتضای موضوع با روش کیفی و تکنیک تحلیل محتوای کیفی انجام شده است. شش کتاب با استفاده از نمونه گیری هدف مند انتخاب و برای تحلیل آن ها از میان روش های تحلیل محتوای کیفی به صورت تلفیقی دو روش تحلیل محتوای عرفی و جهت دار به کار گرفته شده است. تحلیل محتوای کتاب های علوم اجتماعی دوره ی پهلوی با توجه به ابعاد هویت اجتماعی (هویت ملی، هویت مدرن - غربی، هویت دینی - مذهبی و هویت قومی- محلی) نشان می دهد که در این دوره به هویت مدرن - غربی نسبت به دیگر هویت ها توجه بیشتری شده است. هویت ملی نیز با توجه به مفاهیم ملت، میهن و باستان گرایی مورد توجه بوده و از دو هویت دیگر نیز بحثی به میان نیامده است، هرچند هویت مذهبی اغلب در خدمت دیگر هویت ها و مخصوصا هویت مدرن - غربی قرار داشته و در این جهت به کار گرفته شده است.

اجرای برنامه های مرتبط با سیاست گذاری اجتماعی در نظام آموزش عالی ایران، مبناهای امکانی سیاست هویتی یعنی امکان خودِ سوژه و زمینه ابراز هویتی سوژه و متعاقب آن، بازتولید دیگری را ذیل سیاست اجتماعیِ انسجام دچار مشکل کرده و به این ترتیب، سیاست گذاری اجتماعی و مزیت های مترتب بر آن ازجمله تقویت همبستگی ملی را با مسئله مواجه کرده است. مهم ترین وجه این برنامه ها، طرح بومی گزینی است که اجرای آن این پرسش را مطرح کرده که چه نسبتی میان اجرای این سیاست، انسجام اجتماعی و همبستگی ملی وجود دارد؟ این مقاله این فرض را مطرح می کند که سیاست بومی گزینی با تولید کلیت های اجتماعی و از طریق ایجاد انسجام میان امر صنفی، فرهنگی و اجتماعی، سوژه را دچار زمینه زدودگی کرده و امکان تولید خود و بازتولید دیگری را با چالش مواجه کرده است. این پژوهش با تکیه بر اهمیت سیاست هویت و نقش سوژگی کنشگران در بازصورت بندی هویت اجتماعی و نقش سوژه ها در ارتقای هویت و همبستگی ملی، با بررسی گفتارهای متنوع سیاست گذاران آموزش عالی ایران طی دو دهه اخیر و با تکیه بر منطق ارزیابی سیاستی، مفصل بندی این فرضیه را در روشی کیفی و با استفاده از انگاره های پدیدارشناسانه صورت بندی کرده است.

یکی از کارکردهای اساسی نظام­ آموزشی در هر جامعه، ­ تلاش در مسیر رشد و تقویت هویت دانش­آموزان در پایه­ها و مقاطع تحصیلی مختلف است تا آنان از این طریق واجد مهارت ­ها و صلاحیت­ های لازم برای ایفای مسئولیت­ های فردی و اجتماعی خود بشوند. در این راستا، یکی از الزامات مهم سیاست گذاری هویتی روزآمد و اثربخش است تا اجرا و عملیاتی کردن آن، زمینه ­های لازم را برای رشد و تحکیم هویت فراگیران فراهم کند. این مقاله با اتخاذ رویکردی تحلیلی استنتاجی و با مرور منابع و مراجع علمی کوشیده است تا ضمن تبیین کارکرد نظام آموزشی در پرورش هویت یادگیرندگان، مجموعه ­ای از توصیه ­های سیاستی لازم در این عرصه را ارائه نماید. یافته ­های حاصل نشان داد که سیاست گذاری هویتی نظام آموزشی باید بسترهای لازم را برای توجه موزون و جامع­نگر به همه عرصه­ های هویت واقع­بینی و اجتناب از ایده ­آل گرایی صرف، تمرکززدایی و مشارکت دادن هرچه بیشتر همه ذی نفعان، استفاده از ظرفیت­ های برنامه درسی پنهان مدارس، رشد همه ابعاد شخصیتی فراگیران (شناختی، عاطفی و مهارتی)، بهره گیری از توانمندی­ های نهادها و گروه ­های اجتماعی جامعه، استفاده مؤثر از کتب درسی، رشد صلاحیت­ های حرفه­ای معلمان و لزوم تغییر سیاست گذاری های هویتی متناسب با تحولات زمانه فراهم کند. بدیهی است توجه جدی و عملی به توصیه ­های سیاستی مذکور ضمن کاهش چالش ­های هویتی نسل جوان، اثربخشی نظام آموزشی را در رشد هویت منسجم دانش­ آموزان افزایش می ­دهد.

ساختارهای هویتی ایران از یک سو ویژگی های خاص تاریخی و فرهنگی ملیت ایرانی را در این نقطه ویژه جغرافیایی بازنمایی می کند. و از دگر سو، انتخاب آگاهانه یا تاثیرپذیری انفعالی از فرهنگ های دیگر را نشان می دهد. به واقع، در تاریخ طولانی ایران راز تفاوت دو حرکت متفاوت جوشش فرهنگی و ریزش اندوخته های تاریخی چیست؟ چرا در یک زمان، باروری و شکوفایی هویت ایرانی را شاهد هستیم و در زمان دیگر، جایگاه فرودست آن را نظاره می کنیم؟ آیا سازوکاری برای جذب ها و حذف های عناصر فرهنگی بیگانه می توان تصور کرد که توام با آن، از استقلال فرهنگی ایرانی خبر دهد؟ دوره های گوناگون تاریخی حکایت از تحولاتی بنیادین فرهنگی و هویتی داشته است که دو مسیر جداگانه را به تصویر می کشد: خودباختگی و انفعال فرهنگی و رشد و تعالی فکری. روشن است که فرهنگ بیگانه تسلیم پذیری تمام عیار را درخواست می کند، اما کدام ویژگی های انحصاری هویت ایرانی این هدف شوم را تسهیل بخشیده و کدام ویژگی ها در برابر آن با افتخار سر برافراشته است؟ در این نوشتار، در پی آنیم که نشان دهیم ساختارهای هویتی ایرانی در دوره پس از انقلاب اسلامی از دو سیاستگذاری متفاوت برای حفظ و بقا، و تداوم و بالندگی تاثیر پذیرفته است. اما آیا هر دو این سیاست ها به این هدف دست یافته اند؟ ارایه تصویری دقیق از ویژگی های هویت ایرانی و تبیین نقش ساختارها در گزینش آزاد افراد و گروه ها می تواند کمک ارزنده ای به کاهش رویارویی های فکری ایران کنونی کرده و اصول مسلم حاکم بر رفتار را به طور اندیشیده شده تعیین کند.

این پژوهش به چرایی اهمیت یافتن هویت ملی در دولت پهلوی، برجسته شدن عناصر باستانی هویت ایران و به حاشیه راندن عناصر اسلامی هویت ایرانی در دوره پهلوی اول با رویکردی تاریخی پرداخته است. نتایج نشان می دهد که ادغام ایران در نظام جهانی و ضرورت دولت سازی به شیوه مدرن و در نتیجه اهمیت یافتن هویت ملی در این شکل از دولت، موجب توجه کانونی به مقوله هویت ملی در این دوره شد. اما از آن جا که نیروهای اجتماعی مهمی قدرت دولت را در این برهه تاریخی به چالش می کشیدند، سیاست های هویتی دولت به گونه ای سامان یافت تا در برساخت هویت ملی عناصری از هویت سراسری تاریخی ایرانی که نشانگر هویتی نیروهای اجتماعی یاد شده بود، کنارگذاشته و عناصری انتخاب شود که به نوعی در تضاد با نشانگان هویتی نیروهای یاد شده بود. از این رو، سیاست های هویتی دولت در این دوره بیشتر از آن که منطق ایدیولوژیک داشته و ناشی از ایدیولوژی دولت باشد، در راستای منافع دولت و به ضرر نیروهای اجتماعی رقیب، خصوصا روحانیت و سران ایلات و عشایر، تدوین شده است.

نهاد هویت که برای پاسخگویی به پرسش دیرین «من کیستم؟» در عصر مدرن از نهاد دین جدا گردید، در طلیعه عصری که پسامدرن خوانده شده، با چالش های جدی مواجه گردیده است. از آنجا که هویت یکی از مهم ترین مقولات در سیاست گذاری فرهنگی هر کشوری محسوب می شود، ناچار به پذیرش چالش های آن نیز خواهد بود. مهم ترین این چالش ها برای سیاست گذاری فرهنگی در جامعه ما عبارت اند از: چالش هویت لاهوتی و ناسوتی، چالش هویت (های) شخصی، و چالش هویت های واحد، اصیل، ثابت و پایدار در مقابل هویت های متکثر، ترکیبی، متغیر و ناپایدار.

سیاست منطقه ای عربستان سعودی به عنوان کشوری تاثیرگذار در خاورمیانه و جهان عرب در طول دهه اخیر متاثر از تحولات جدید خاورمیانه به ویژه نفوذ منطقه ای جمهوری اسلامی ایران به ویژه در عراق شکل گرفته است. اغلب تحلیل ها پیرامون سیاست خارجی ریاض در قبال دولت جدید عراق، بر مبنای رویکردهای واقع گرایانه شکل گرفته و کمتر به نقش عناصر هنجاری و هویتی توجه شده است. نوشتار سعی دارد با روش تحلیلی-توصیفی و نظریه سازه انگاری با تحلیل سیاست خارجی عربستان، به این سوال پاسخ گوید که انگاره های هویتی چه نقشی در سیاست خارجی عربستان در قبال عراق داشته است؟ همچنین این فرضیه را به آزمون می گذارد که سیاست خارجی عربستان در قبال عراق را علاوه بر رویکردهای مادی و واقع گرایانه، می توان بر اساس انگاره های هویتی این کشور نیز تبیین کرد. یافته ها نشان می دهند که سیاست خارجی عربستان در قبال عراق در حوزه های منطقه ای و بین المللی در واقع از تلفیق انگاره های هویتی این کشور از قبیل عربیت، اسلام وهابی، سیستم سیاسی سلطنتی و نفت خیزبودن شکل یافته که نقش بسزایی در رویکرد آن در مداخله، تغییر وضع موجود و افزایش بی ثباتی در عراق داشته است.

تحلیل مواضع سیاست خارجی ترکیه در قبال تحولات سوریه با توجه به اهمیت راهبردی این کشور در ابعاد مختلف حائز اهمیت است. مواضع ترکیه در قبال رویدادهای جنگ داخلی سوریه روندهای متغیری را پیموده است. این پژوهش سعی دارد با روشی توصیفی- تبیینی و با استفاده از رویکرد نظری سازه انگاری، به این سؤال پاسخ گوید که انگاره های هویتی چه نقشی در سیاست خارجی ترکیه در قبال جنگ داخلی سوریه داشته است؟ همچنین این فرضیه را به آزمون می گذارد که سیاست خارجی ترکیه در قبال سوریه را علاوه بر رویکردهای مادی و واقع گرایانه، می توان بر اساس انگاره های هویتی این کشور نیز تبیین کرد. یافته ها نشان می دهند که سیاست خارجی ترکیه در قبال جنگ داخلی سوریه در حوزه های منطقه ای و بین المللی از تلفیق انگاره های هویتی این کشور از قبیل انگاره ناسیونالیستی و ضدیت با عامل کردی، ضدیت با مقاومت اسلامی و رقابت با ایران، هویت اسلام اخوانی و ارائه مدلی از اسلام ترکی و درنهایت انگاره نو عثمانی گری تشکیل شده است.

عربستان سعودی یکی از مهم ترین دولت های هویتی منطقه خاورمیانه است که فرقه وهابیت نقش زیادی در فرایند تشکیل و تداوم حیات سیاسی آن کشور داشته و در حال حاضر مهم ترین منبع مشروعیت سیاسی رژیم آن کشور است. سوالی که در این مقاله مطرح شده، این است که آیا این مولفه (هویت) تاثیری بر سیاست خارجی آن کشور داشته است یا نه؟ فرضیه نویسندگان در این مقاله این است که دیپلماسی خارجی عربستان سعودی از ابتدای تاسیس تاکنون، «دیپلماسی مبارزه با تهدید» بوده و سرشت، ماهیت و منبع تهدیدات، تعیین کننده سیاست خارجی آن کشور در قبال سایر کشورها بوده و عنصر هویت، تاثیرگذاری چندانی بر سیاست خارجی آن کشور نداشته است. این مقاله با رویکردی تبارشناسانه (تاریخی - تحلیلی) نگاشته شده است و مهم ترین یافته علمی این پژوهش این است که سیاست خارجی عربستان سعودی، بیش از هر چیز تحت تاثیر نگرانی ها و ملاحظات امنیتی آن کشور است.